Ғасырлық ғұмыры бар Айсай апа

Ауданымыздың Сарыбастау ауылында тұратын  Айсай Баймурзаева апамыз  30 тамыз күні 100 жасқа толды. Бір ғасыр жасаған кейуана     «100 жасаудың құпиясы   еңбек етуде, қолыңнан келсе, өзгелерге қолқабыс етіп, жақсылық жасауда»  дейді.

Ғасыр жасаған қартымызды, аудан жұртын таныстырмақ ниетпен Сарыбастау ауылындағы апамыздың үйіне бардық. Жөн сұрасқаннан кейін,  келген шаруамызды айтып, өмірі туралы айтып беруін сұраған едік.

— Осы ауылда бір кемпір тұрады екен деп уақыттарыңды бөліп, іздеп келіп жатқандарыңа рахмет, айналайын,- деп алғысын жаудырған  ол әңгімесін бастады.

—        14 жасымда осы әулеттің табалдырығын аттаппын. Мен бесікте жатқанда жарықтық шалымның әкесі мені баласына айттырып, атастырып қойса керек.Алайда,  мені айттырған жігіт басқа қызбен отау құрады. Бұл тағдыр дегенді қойсаңшы. «Маңдайыңа не жазса, сол болады» деген рас,  қарағым. Екі балалы болғанда оның әйелі қайтыс болады. Содан әпкелері мен  жезделері «Осы екеуін үйлендіру туралы үлкендердің келісімі болған екен. Солардың тілектерін орындайық. Екеуін үйлендірейік.Қыздарыңды беріңдер» деп менің туыстарыма келеді емес пе? Туыстарымыз біраз уақыт бермейміз деп келісіңкіремесе керек. Артынан үлкендер жолынан аттамайық деп пәтуаға келісіп, мені сол жігітке тұрмысқа берген екен. Ол кезде қыздарда еркіндік бар дейсің бе? Үлкендер айтты, бітті еді ғой. Сонымен  осы әулетке келін болып түстім. Бекер обалы не керек, жолдасым жақсы адам болып кездесті. Бірге тұрған жылдарда артық сөйлеп көрмепті. Баламыз болмай біраз жүрдік. Бес құрсақ көтерген едім, алғашқы екеуі шала болды. Екеуі жастай шетінеп кетті. Содан бір  шақалаққа зар болып, он жыл жүрдік. Он жыл деген айтқанға ғана оңай қарағым. Осы он жыл маған мәңгілік ғұмырдай болды десем өтірік айтпаймын. Алладан бала сұрап жылап-сықтаған күндерім де аз болған жоқ. «Ой, бала тумайды екен» деген елдің қаңқу сөздері де жанымды жегідей жеді, несін айтасың. Жолдасым  барлығына шыдады. Бала жоқ деп ажырасам   десе де болар еді ғой деп ойлаймын кейде. Содан, Алла сұрағанымызды беріп, 1960 жылы осы Ғабидоллам дүниеге келді. Құдайға шүкір бүгінде осы жалғыз ұлымнан немере сүйіп отырмын. Келінімнің есімі — Шолпан,  Қоянкөз ауылының қызы, немерем — Ырысжан 9 сыныпта оқиды. Алланың мұнысына да шүкір. Бүгінде қолқанатым осы немерем. Ары-бері жетектеп шығарады, келін-балам жоқ кезде қолқабыс етіп, қарайды,-  дейді  кейуана немересіне мейіріммен қарап.

Халқымыз «Баладан немере тәтті» деп жатады ғой. «Жастық шақта баламыздың қалай өскенін білмей де қалдық, енді олардың балаларын бағып, немеренің қызығын көріп жатырмыз» дейтіндері тағы бар. Апамызда сол әдеттен жаңылмай,  жанында отырған немересін біраз айналып, толғанды. Қайтсін енді, жалғыз ұлынан көрген немересі ғой деп біздер отырмыз.

—        «Келін қайын ене топырағынан» деген. Келінім де бір баладан кейін бала сүйе алмады. Алла көптік етпесін. Осыған да тәуба. «Адам баласымен көрікті» деп бекер айтылмаған. «Балалы үй — базар» деген. Мүмкіндік болып жатса көп балалы болғанға не жетсін шіркін! Алла беріп жатса өмірге бала әкелуден қашпасын деп, кейінгі жас келіндерге құлаққағыс ретінде айтып жатқаным ғой,- деген  апаға «қандай жұмыстар жасадыңыз?» дегенмін.

—        Әртүрлі қара жұмыстарды жасадық қой, қарағым. Айыр ұстап, мая салдым. Атқа мініп, мал да бақтым, малшылардың үйлерін, қораларын сылап, құрылысшы да болдым. Өмірім жеңіл болды деп айта алмаймын,-деген апа есіне өткені түсті ме біраз ойланып отырып қалды.

—  Апамыз сиырға дейін өзі сауып, үйдің шаруасын дөңгелетіп отыратын.  үш-төрт жыл болып қалды, бұрынғыдай емес, денсаулығы сыр бере бастады. Тез ұмытып қалады.  Көзінің  көруі де нашарлап кетті. Таяқ ұстап жүретін болды. Жиі сырқаттанып қалады. Ондайда дәрігерлер келіп, ем-домын жасап кетеді. Қарттық өзінікін алады екен,- дейді келіні Шолпан.

Сөзі ширақ  Айсай апа:   

— Алдымен Алланың арқасы ғой, айналайын. Бұрынғы кезде барлығын қолмен жасайтынбыз. Сиыр саудық, шөп жинадық, мал соңында жүрдік. Міне, көп қимылдағанның арқасы шығар, осынша жасқа келіп отырғаным.Балам екі жасқа толар-толмастан қариям қайтыс болды. Шалымның екі әпкесі бізбен бірге тұратын.  Сонымен  кімге қол жайып қарап отырасың, сенетін ешкім жоқ, содан жұмысқа шықтым. Оқымаған, кітап бетін ашып көрмеген адамға қайдан жақсы жұмыс табыла қойсын. Ыңғайы келген жұмыстың барлығын жасадым. Таң атқаннан күн батқанға дейін бейнеттен бел шешпегеніміз рас, — дейді кейуана.

Иә, бүгінде қарт ана бейнетінің зейнетін көріп отыр.

— Құдайға шүкір, зейнетақым бар. Өзімізге жетеді. Баламның денсаулығына алаңдаймын. Қан қысымы көтеріліп, ауырып қалатын болды. Мені қойшы, асарымды асап, жасарымды жасаған адаммын. Осы балаларым аман болып, маған топырақ салуға жазса екен деймін. Біздің көрген қиындығымызды бұлар көрмесе екен. Қазір жаннан басқаның бәрі бар ғой. Қаражатың болса бәрі табылады,- деген апамызға «Апа,   100 жасауыңыздың сыры неде?»  деп сұрақ қойғанмын.

— Айналайын, өзім жетім-жесір болып, қиындықты көп көргендіктен шығар, қолымнан келсе өзгелерге қолқабыс жасаудан аянған жоқпын. Қайным өліп, жеті баласы қалды. Қолымнан келгенше соларға көмектестім. Марқұм  бақилық болмай тұрып, бір қызын маған берген болатын. Қасымда қарайып жүрген сол қызым да қайтыс болып кетті. Қолымдағы қариямның әпкелерінің    бірі сексенге, бірі тоқсанға келіп  қайтыс болды. Сол кісілердің алғысы шығар. Қайным ауырғанда, өзінің шамасы жетпеген соң  шомылдыруға да тура келді. Сол қайным «100 жаса» деуші еді. Міне, солардың берген батасы,  ризашылығы шығар.

Кейуана сөз арасында Стамбек Қалдаев, Ібен Машарбетов сынды ел ағаларының, жерлестерінің жақсылықтарын да қозғап, сабанын, бидайын түсіріп,  көмектескендерін айтып, риясыз көңілмен аналық алғысын жаудырды. Сөз арасында ауылдық әкімшілікте істейтін   балаларына да алғысын айтуды ұмытпады.

Дүние есігін шыр етіп ашқан әр пенденің      маңдайына өлшеулі ғұмыры  жазылып қойылады деген сөз бар. Рас та шығар. Біреу  аз, біреу  көп өмір сүріп жатады. Ол — өмір заңы.  Айсай апамыздың   маңдайына да ғасырдан астам уақыт ғұмыр кешу жазылған екен. Алла көптік етпесін.

Қазекем қашанда деннің саулығын басты байлық деп санаған. Мен де сол үрдістен жаңылмай, қоштасарда апамызға денінің саулығын тілеп,  ұзақ жасаңыз дегенмін.

— Ой, айналайын бұдан әрі ұзақ жасап қайда барамын, иманын берсін де,- деді күліп. Орынды пәтуаға еріксіз мен де күлдім.

Ләйлә Ескендірқызы.