Ұлт жоспары – 100 қадам баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет

Бес институционалдық реформаны жүзеге асыру жөніндегі
«100 нақты қадам» Ұлт Жоспарының 27 қадамында жеке
сот орындаушыларының институтын нығайту арқылы
сот актілерін орындау саласын дамыту қарастырылған.
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің жуырда баспасөзде
жариялаған «Ұлт жоспары – қазақстандық арманға бастайтын
жол» атты мақаласында: «Бізге тарихымыздағы бұрын-
сонды болмаған ауқымдағы ұлттық заңнамаға өзгерістерді
бағымдау маңызды» деп атап көрсетті. Мемлекеттік және
жеке сот орындаушылары қабылдайтын атқарушылық
құжаттардың түрлері бойынша олардың құзыреттіліктері
нақты белгіленген. Атап айтқанда, мемлекеттік және жеке
сот орындаушыларының атқарушылық құжаттары бойынша
жеке және заңды тұлғалардың пайдасына, сондай-ақ мың
айлық есептік көрсеткіштен аспайтын сомаларды мемлекеттің
пайдасына өндіріп алу жеке сот орындаушылардың сапасының айрықша уәкілеттігіне жатқызылады.
Осылайша атқарушылық құжаттардың басым бөлігі тек жеке сот орындаушыларына берілетіні мәлім.
Мысалы, алименттерді, ақша соммаларын өндіріп алу туралы атқарушылық құжаттарды мәжбүрлеп
орындату тек жеке сот орындаушыларына ұсынылады. Атқарушылық құжатты орындау үшін сот
орындаушыға ұсыну құқығы өндіріп алушыға тиесілі екенін және заңда атқару құжаттарын ұсыну мерзімі
көзделгенін ескертуі тиіс. Мәселен, сот актілері негізінде жазылған атқару парақтары олар берілген күннен
бастап үш жыл ішінде сот орындаушыға берілуі мүмкін. Ал, жеке сот орындаушыларының қызметіне ақы
төлеу өзін-өзі қаржыландыру негізінде іске асырылады. Яғни, оның іс – әрекеттеріне ақы борышкерден
талап етілетін қаражат есебінен жүргізілетіні туралы заңнамада белгіленген. Сонымен қатар, жеке сот
орындаушы атқару құжатын орындауға қабылдайтын кезінде өндіріп алушымен шығындардың алғы
төлемін төлеу туралы келісімшартты жасайды. Кейіннен төленген алғы төлемнің соммалары борышкерден
өндірілген қаражатынан ұсталады.
Алайда, жаңа заң нормаларында кейбір азаматтарға аталған тәртіппен төлем талап етілмейтін
жеңілдіктер қарастырылған. Нақты айтсақ, алименттер бойынша атқарушылық құжаттарды ұсынатын
өндіріп алушылардан жеке сот орындаушылардың қызметіне алғы төлемдерді талап етуге тыйым
салынған. Заңның жаңа редакциясында алименттерді өндіру туралы құжаттар әлеуметтік маңызы бар
істер санатына жатқызылып, бұл түрдегі іс жүргізулер бойынша борышкерлерді кірістері және атына
тіркелген мүліктері болмаған жағдайда жеке сот орындаушылардың қызметіне ақы төлеу республикалық
бюджет есебінен жүргізілетіні көзделген.
Жалпы енгізілген өзгерістер мен толықтырулар жеке сот орындаушылар саласының әрі қарай дамуына,
сондай-ақ сот орындаушының мәртебесінің нығаюына бағытталып отыр. Осы заңнамалық жаңалықтар
атқарушылық өндіріс саласына жаңа деңгейге көтеруге негіз қалап, заңдылықтың сақталуын, құқықтар мен
заңды мүдделердің іске асырылуын күшейтуге оң септігін тигізетіні күмәнсіз.
К.АНЫКБАЕВА,
Кербұлақ аудандық
Әділет басқармасының басшысы