Сақтандыру мәртебесін жоғалтпау үшін БЖТ-ны қалай дұрыс төлеу керек?

 

БЖТ-ны кімдер және не үшін төлейді?

Бірыңғай жиынтық төлем өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтарға жеке кәсіпкер ретінде тіркелмей-ақ, өз ісін заңдастыруына және зейнетақымен қамсыздандыру, әлеуметтік және медициналық сақтандыру жүйелерінің толыққанды қатысушысы болуға мүмкіндік береді.

Салық кодексінің 774-бабына сәйкес, келесідей шарттарды орындайтын кәсіпкерлер БЖТ төлеуші бола алады:

– жалдамалы жұмыскерлердің еңбегін пайдаланбайтын;

– жеке тұлғаларға қызмет көрсететін немесе оларға жеке қосалқы шаруашылықтың өнімдерін сататын.

Осы ретте, БЖТ төлеуші мәртебесін алу үшін жеке тұлғаның табыс мөлшері жылына 1 175 АЕК-тен аспауы тиіс. Демек, бұл cома 2023 жылы 4 053 750 теңгеге тең. Егер бір жыл ішінде табыс осы көрсеткіштен асып кетсе, бұл азамат жеке кәсіпкер ретінде тіркелуге міндетті болады.

БЖТ келесі қызмет түрлерімен айналысатын адамдарға жарамды:

– тапсырыс бойынша тігін тігу, тоқу;

– өз пәтерін жалға беру;

– көкөністер мен жемістерді өсіру және сату, үйде кондитерлік және т.б өнімдер жасап сату (сауда нысандарының аумағында емес);

– омарта ұстау;

– жеке қосалқы шаруашылықтан ет және сүт өнімдерін сату.

Ал келесі жағдайларда БЖТ төлеуші бола алмайды:

– сауда орталықтары аумағында қызмет көрсететін жеке тұлғалар;

– жеке практикамен айналысатын адамдар (нотариустар, адвокаттар, жеке сот орындаушылары және т.б.);

– тұрғынжайды қоспағанда, мүлікті жалға (жалдауға) беретіндер;

– қандастарды қоспағанда, шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалар;

– Жеке кәсіпкер ретінде тіркелген тұлғалар.

БЖТ төлеуші ретінде тіркелудің артықшылығы неде?

 Өзін өзі жұмыспен қамтыған азаматтарды БЖТ төлемегені үшін қандай да бір жауапкершілікке тарту шарасы қарастырылмаған. Алайда, өзін-өзі жұмыспен қамтыған адам бірыңғай жиынтық төлемнің бір айын уақытылы төлемесе, сақтандыру мәртебесінен айрылады. Сондықтан ай сайын төлем уақытын өткізіп алмау маңызды немесе алдағы кезеңдерге алдын ала төлем жасау керек.

 Бұл азаматтар салық органында тіркеуде болмаса зейнетақы және әлеуметтік қамсыздандыруға қауқарсыз болады. Ал БЖТ төлемі осы мәселелерді оңтайлы шешеді. Оған қоса патент немесе «жеңілдетілген» режиммен салыстырғанның өзінде ай сайынғы салық жүктемесінің мөлшері көп емес.

 Жарнаның төмен мөлшері. Жалпы БЖТ-ға мыналар кіреді:

10% – жеке табыс салығы (ЖТС);

20% – әлеуметтік аударымдар (ӘА);

30% – міндетті зейнетақы жарналары (МЗЖ);

40% – міндетті медициналық сақтандыруға аударымдар (МӘМС)

 Бірыңғай жиынтық төлем төлеу ауылдық аймақтарда тұратын азаматтарға тиімді. Себебі олар ай сайын 1725 теңгеден (1725*12=20700) төлеп, МӘМС аясында барлық медициналық қызмет түрін шектеусіз алады. Яғни қажетті тексерулерден өтіп, оған жүздеген мың, тіпті миллиондаған теңгеге операция жасай алады, оңалту курсынан өтіп, амбулаториялық негізде дәрігердің бақылауында болады. Бұл жерде пациент аталған медициналық қызметтер үшін қосымша төлем жасамайды. Яғни, әрбір сақтандырылған адам аударған жарна мөлшеріне қарамастан, медициналық қызметтерді толық көлемде уақтылы алуға құқылы.

Бірыңғай жиынтық төлем бір айлық есептік көрсеткіш көлемін құрайды. Осы жылы елімізде АЕК мөлшері – 3 450 теңге. Осыған орай, республикалық және облыстық маңызы бар қала тұрғындары ай сайын 3 450 теңгеден, ал басқа елді мекендердің азаматтары 1 725 теңге, яғни 0,5 АЕК.

Осылайша, ай сайын 0,5/1 АЕК сомасын төлеп, тұлға өз қызметін толығымен заңдастырып қана қоймай, болашақ зейнетақыны (базалық зейнетақы төлемін) қамтамасыз етеді және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан (ГФСС) сақтандыру төлемдерін алуға құқылы болады. Яғни:

– еңбек ету қабілетінен және асыраушысынан айырылған жағдайларда;

– жүктілік және босану;

– бала асырап алу;

– 1 жасқа дейінгі бала күтімі.

БЖТ-ны қалай төлеуге болады?

МӘМС жүйесінде «САҚТАНДЫРЫЛҒАН» болу үшін 3 ай қатарынан БЖТ төлем болу керек. Төлем 3 ай енгізілгеннен кейін ғана мәртебе беріледі. Мысалы, қазір бір азамат ақпан айына БЖТ төлесе, мәртебе бірден берілмейді. Яғни оның сақтандыру мәртебесі 3 ай қатарынан (ақпан, наурыз, сәуір) БЖТ төлемі түскен кезде, демек сәуірде ғана іске қосылады.

Ал енді мамыр айында қандай да бір себептермен төлем жасалмай қалса, сақтандыру мәртебесінен айрылады. Оның қайта іске қосылуын тағы 3 ай күту керек: мамыр, маусым, шілде айлары БЖТ төлеп, шілдеде сақтандырылған мәртебесін ала алады.

Яғни, медициналық сақтандыру мәртебесін жоғалтпау үшін бұл төлем түрін ай сайын жасау керек немесе өткізіп алмау үшін алдағы айлар үшін алдын-ала төлем жасауға болады.

Төлем Қазақстанның кез келген банкінде, банктердің мобильді қосымшалары арқылы және «Қазпошта» бөлімшелерінде қабылданады. Төлем жасау кезінде ақша аударылатын тұлғаның ЖСН, төлем жасалатын айды көрсету керек.

МӘМС жүйесіне артық немесе қате төленген жарналарды қалай қайтаруға болады?

Егер БЖТ төлеу кезінде артық төлем жасалса немесе деректерді енгізу кезінде қате болса, «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясына өтініш жазып, төлемді растайтын құжаттарды қосу қажет.

Өтінішті қарау 15 жұмыс күнінен аспайды. Төлем қандай түрде жүргізілсе, дәл солай қайтарылады.

Айта кету керек, дербес төлеушілер алдағы 12 айға төлем жасаған кезде абайсызда бір айды БЖТ төлемі ретінде төлеп жіберсе, бұл азамат сақтандыру мәртебесін ала алмайды. Ол үшін дербес төлеуші ретінде сол айға төлем жасап, қателесіп төлеген ақшаны жоғарыда көрсетілген әдіспен қайтарып алуға болады.

Сонымен қатар БЖТ төлейтін азаматтар жеке кәсіпкер ретінде тіркелген кезде автоматты түрде БЖТ төлеушілер тізімінен шығады да, кейін бұл төлем түрін төлей алмайды. Әрі қарай бұл азаматтар жарналар мен аударымдарды жеке кәсіпкер ретінде жасай беруі керек.

Жүкті және босанған аналардың назарына!

Ресми жұмыс істемейтін әрі тиісті аударымдары жоқ көптеген жүкті әйелдер жеті ай бойы арнайы БЖТ төлем жасайды. Бұл оларға бала күтімі бойынша бір жарым жасқа дейінгі әлеуметтік төлемдерді алу үшін құжат тапсыруға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда әйел «Жұмыс істемейтін жүкті әйел» жеңілдік санатынан шығарылады, себебі жүйе оның БЖТ ішіндегі аударымдарын көреді және ол табыс табатын адам болып есептеледі. Ал жеті ай бойы БЖТ жасаған азаматшаның сегізіншісінде төлемі болмаса, ол сақтандыру мәртебесінен айрылады.

Осы кезде ол екі жолдың бірін таңдай алады: 1) өзін өзі жұмыспен қамтыған азамат ретінде сақтандыру мәртебесін сақтау үшін БЖТ төлеуді жалғастыра беруі керек; 2) ал келесі жағдайда ол БЖТ-ны екі ай төлемесе, жеңілдік санатына кіреді де, сақтандыру мәртебесін алады (жүйе оның аударымдары жоқ екенін көреді, яғни ол жұмыс істемейді деп есептеледі). Екінші жағдайда ол сақтандыру мәртебесін алғанға дейін осы екі ай ішінде МӘМС аясында медициналық көмек ала алмайды. Бірақ қажет болған жағдайда ол тегін медициналық көмектің кепілді көлемі аясында шұғыл көмекке жүгіне алады.

Егер тағы да басқа сұрақтар туындап жатса, сіз өз емханаңыздағы «Пациенттерді қолдау қызметіне» жүгіне аласыз. Ал ол жерден мардымды жауап ала алмасаңыз, Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының келесідей байланыс арналары арқылы өтініш жібере аласыз: fms.kz ресми сайты, 1406 байланыс орталығы, Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы және Telegram-дағы SaqtandyryBot.

Осы құралдар арқылы сақтандыру мәртебесін тексеруге болады. Сондай-ақ медициналық сақтандыру жүйесіндегі өз мәртебеңізді тексеріп, жүргізілген төлемдер туралы ҚР электрондық үкіметінің сайтындағы (egov.kz) «Денсаулық сақтау» бөлімінде «Медициналық қызметтер туралы және МӘМС-ға аударылған сомалар туралы ақпарат» мемлекеттік қызметі арқылы білуге болады.

«Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КЕАҚ Алматы облысы бойынша филиалы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Как правильно оплачивать ЕСП и не утерять статус застрахованного?

 

 

В нашей стране достаточно граждан, которые не работают официально, но имеют временные заработки. Они не производят пенсионные и социальные отчисления. Их называют самозанятыми. К ним относятся няни, таксисты, фрилансеры, владельцы домашнего скота, получающие доход с продажи домашней продукции. Для них будет удобным и выгодным единый совокупный платеж. Он содержит и подоходный налог, и пенсионные, социальный отчисления, и взносы на ОСМС. Кому еще подходит ЕСП, как правильно производить оплату, чтобы не утерять статус застрахованного, и о других нюансах рассказал начальник управления по работе с потребителями медицинских услуг – Контакт-центра Фонда социального медицинского страхования Бекзат Турмаханбетов.

 

 

Кто и за что платит ЕСП?

 

 

Единый совокупный платеж позволяет самозанятым гражданам легализовать свою деятельность и стать полноправными участниками систем пенсионного обеспечения, социального и медицинского страхования без регистрации в качестве индивидуального предпринимателя.

В соответствии со статьей 774 Налогового кодекса, плательщиками ЕСП могут быть предприниматели, выполняющие следующие условия:

— не использующие труд наемных работников;

— оказывающие услуги физическим лицам или реализующие им продукцию личного подсобного хозяйства.

При этом размер дохода физического лица для получения статуса плательщика ЕСП не должен превышать 1 175 МРП в год, это 4 053 750 тенге в 2023 году. При превышении этого порога гражданин обязан зарегистрироваться в качестве индивидуального предпринимателя.

ЕСП подходит тем, кто занимается следующими видами деятельности:

— пошив на заказ, вязание;

— сдача в аренду собственной квартиры;

— выращивание и продажа овощей и фруктов, изготовление и продажа кондитерской и другой продукции на дому (не на территории торговых объектов);

— содержание пасеки;

— реализация мясной и молочной продукции из личного подсобного хозяйства.

Плательщиками ЕСП не могут быть:

— физические лица, оказывающие услуги на территории торговых центров;

— лица, занимающиеся частной практикой (нотариусы, адвокаты, частные судебные приставы и др.);

— сдающие в аренду имущество, за исключением жилища;

— иностранцы и лица без гражданства, за исключением кандасов;

— лица, зарегистрированные в качестве индивидуальных предпринимателей.

Преимущества для плательщиков ЕСП

 За неуплату ЕСП какой-либо ответственности не предусмотрено. Однако самозанятый потеряет статус застрахованного, если своевременно не оплатит ЕСП даже за один месяц. Поэтому важно не пропускать платежи месяц в месяц, либо оплатить ЕСП заранее за будущие периоды.

 Поскольку самозанятые граждане официально не регистрируются в налоговых органах, они не могут получить пенсионное и социальное обеспечение. А оплата ЕСП решает эти вопросы оптимально. Кроме того, размер ежемесячной налоговой нагрузки невелик, если сравнивать с работой по патенту или при «упрощенке».

 Невысокий размер взноса. В целом в ЕСП входит:

10% – индивидуальный подоходный налог (ИПН);

20% – социальные отчисления (СО);

30% – обязательные пенсионный взносы (ОПВ);

40% – отчисления на обязательное медицинское страхование (ОСМС).

 Выплата единого совокупного платежа выгодна сельским жителям. Так как они ежемесячно платят по 1 725 тенге (1 725*12 мес. = 20 700 тенге в год) и получают все виды медицинских услуг в рамках ОСМС без ограничений. То есть, пройдя необходимые обследования, они могут пройти курс реабилитации и находиться под наблюдением врача на амбулаторной основе. Им может быть проведена дорогостоящая операцич за сотни тысяч, а то и миллионы тенге. Каждый застрахованный имеет право на своевременное получение медицинских услуг в полном объеме независимо от размера перечисленного взноса.

Размер единого совокупного платежа равен величине одного месячного расчетного показателя. В этом году размер МРП в стране составляет 3 450 тенге. В этой связи, жители городов республиканского и областного значения ежемесячно платят по 3 450 тенге, а других населенных пунктов-по 1 725 тенге, то есть 0,5 МРП.

Таким образом, оплачивая ежемесячно по 0,5/1 МРП, физическое лицо не только легализует свою деятельность, но и обеспечит будущую пенсию (базовую пенсионную выплату) и будет иметь право на получение страховых выплат из Государственного фонда социального страхования (ГФСС) в случаях:

— потери трудоспособности и кормильца;

— беременности и родов;

— усыновления;

— ухода за ребенком до 1 года.

Для получения статуса «ЗАСТРАХОВАН» в системе ОСМС необходимо 3 месяца подряд оплачивать ЕСП. Статус будет присвоен только после внесения платежа за очередной третий месяц оплаты. Например, если сейчас некий гражданин платит ЕСП за февраль, статус застрахованного он тут же не предоставляется. Ему нужно оплатить ЕСП за февраль, март и апрель, и в апреле его статус будет активирован.

Затем, если в мае по каким-то причинам не будет произведена оплата ЕСП, то он лишиться статуса застрахованного. Нужно будет снова оплачивать в течение трех месяцев (май, июнь, июль), и в июле статус снова будет присвоен.

То есть данный вид должен производиться ежемесячно, либо можно делать предоплату за предстоящие месяцы, чтобы не допустить пропуск и не потерять статус медицинского страхования.

Оплата принимается в любом банке Казахстана, через мобильные приложения банков и в отделениях «Казпочты». При совершении платежа необходимо указать ИИН лица, за которое производится оплата, а также месяц, за который вносится ЕСП.

Как вернуть излишне или ошибочно уплаченные взносы в систему ОСМС?

Если при оплате ЕСП произошла переплата или допущена ошибка при вводе данных, необходимо написать заявление в Государственную корпорацию «Правительство для граждан» и прикрепить документы, подтверждающие оплату.

Рассмотрение заявления занимает не более 15 рабочих дней. Оплата возвращается в том же виде, в каком она была произведена.

Следует отметить: если самостоятельный плательщик при оплате за будущие 12 месяцев по ошибке оплатил какой-либо месяц как ЕСП, то он не получит статус застрахованного. Ему нужно произвести оплату за этот месяц в качестве самостоятельного плательщика, а ошибочно уплаченные средства в качестве ЕСП вернуть вышеуказанным способом.

Для этого, как самостоятельный плательщик, можно произвести оплату за тот же месяц и вернуть деньги, которые вы заплатили по ошибке.

Кроме того, при регистрации в качестве индивидуального предпринимателя граждане, оплачивающие ЕСП, автоматически исключаются из списка плательщиков ЕСП и в дальнейшем не могут использовать данный вид оплаты. Они делают взносы и отчисления уже в качестве индивидуальных предпринимателей.

Вниманию беременных и рожениц!

Многие беременные женщины, которые официально не работают и не имеют соответствующих отчислений, специально оплачивают в течение семи месяцев ЕСП. Это позволяет им подать документы на получение социальных выплат по уходу за ребенком в возрасте до полутора лет. Однако в таком случае женщина будет исключена из льготной категории «Неработающая беременная женщина», так как система видит ее отчисления в составе ЕСП, то есть значит она получает доход. В итоге беременная исключается из льготной категории. И при прекращении оплаты ЕСП теряет статус застрахованной. У нее два пути: 1) продолжать платить ЕСП, чтобы быть застрахованной как самозанятая; 2) не оплачивать ЕСП два месяца, и после этого она получит статус застрахованной как льготница (то есть система видит, что у нее отчислений, значит она неработающая). При втором варианте она не сможет получать медпомощь по осмс в течение этих двух месяцев, до получения статуса застрахованной, но ей будет оказана экстренная помощь при необходимости в рамках ГОБМП.

Егер тағы да басқа сұрақтар туындап жатса, сіз өз емханаңыздағы «Пациенттерді қолдау қызметіне» жүгіне аласыз. Ал ол жерден мардымды жауап ала алмасаңыз, Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының келесідей байланыс арналары арқылы өтініш жібере аласыз: fms.kz ресми сайты, 1406 байланыс орталығы, Qoldau 24/7 мобильді қосымшасы және Telegram-дағы SaqtandyryBot.

Осы құралдар арқылы сақтандыру мәртебесін тексеруге болады. Сондай-ақ медициналық сақтандыру жүйесіндегі өз мәртебеңізді тексеріп, жүргізілген төлемдер туралы ҚР электрондық үкіметінің сайтындағы (egov.kz) «Денсаулық сақтау» бөлімінде «Медициналық қызметтер туралы және МӘМС-ға аударылған сомалар туралы ақпарат» мемлекеттік қызметі арқылы білуге болады.

Филиал НАО «Фонд обязательного социального медицинского страхования» по Алматинской области.