Басына ќонған баєын баєалай білген жан

— Басына бақ қонсын деп жатамыз. Бірақ  бақ басқа емес,  бақ адамға төменнен келетін көрінеді. Ол алдымен адамның аяғында тұрады екен. Аяқтағы бақты адам алып жүруге ауырсынып, аяғын біресе былай, біресе олай басып, алшаңдап кететін көрінеді. Екі аяқты қалай басарын білмей жүріп, бір күні шалқасынан түседі де бақтан айрылып қалады. Бақтың тапталып, аяқта қалғаны осы екен. Бақ аяқта оралып жүргенде Аллаһтың жолынан адаспай, түзу соқпақпен жүрсең аяқтағы бақ кеудеге көтеріледі екен. Кеудедегі бақ аяқтағы бақтан да ауыр, салмақты болатын көрінеді. Кеудедегі бақты көтере алмағандар, ісіп-кеуіп, басы айналып, көзін шел басатын  болса керек. Ал осы кеудедегі бақты бергені үшін Аллаһқа саныз шүкіршілік айтып, кеудеңді көтермесең, бақ кеудеден басқа өтетін көрінеді.Басына бақ қонған адам ғана шынымен бақытты. Сол бақты алып жүргені оның ақылдылығында жатса керек. Ешқашанда болдым-толдым деме. Алланың  берген бағын дұрыс алып жүре алмасаң, көтере алмасаң, айрылып қалуың да тез болмақ. Әр нәрсеге сабырлылықпен қарап, ойланып шеш айналайын,- дейтін еді анам.

Міне, анам айтқандай, басына  қонған бақты  бағалап, сабырлы, салмақты қалпы алып жүрген жандардың бірі, ол біздің кейіпкеріміз — Бейсен Құранбеков. 

-«Қарты бар үйдің-қазынасы бар» деген ғой. Сол қазынамыз-апамның қолында тұрамын. Бүгінде ол кісі 94 жаста. Біз ол кісінің, ол кісі біздің тілеуімізді тілеп, жүріп жатқан жайымыз бар. Кей кездері  ұл-қыздары апамды қыдыртып  алып кеткенде, үй қаңырап бос қалғандай сезінемін. Апамды іздеп, елегізитінім бар. Мына өмірде бір нәрсеге қол жеткізсем, ол алдымен Алланың, сонан соң атам мен апамның арқасы,-деп бастады сөзін белгілі тележурналист, жерлесіміз Бейсен Құранбеков. Қарапайым отбасында өстім. Барлық ауыл балалары сияқты мен де ағашты ат қылып мініп, сәйгүлікке мінгендей көшенің шаңын шығара шапқылап, ауылдың шетіндегі  өзіміз көл деп атап кеткен ағын суды жағалай кешіп, ала допты  қуып өстік. Доп демекші, бала кезімде футболды жақсы ойнайтынмын. Сондықтан болар өскенде футболшы болсам деп армандайтынмын. Бірақ, «Адамның ойлағаны емес, Алланың қалауы болады» дейді ғой. Мектеп бітірген соң ағама көмектесіп бір жыл қой бақтым.  Әскер қатарына барып келгеннен кейін арман қала  Алматыға тарттым. Бала күнгі арманымның   жетегі шығар, «Спорт»газетіне барғаным. Қолымда  оқушы дәптерім бар, Несіп Жүнісбаев ағамның алдынан бір-ақ шыққанмын. Ол кісі менің келген шаруама қаныққаннан кейін, жұмыс істеуіме тәжірибеден өтуіме рұқсат етті.1,5 айдан кейін штатқа алындым. «Неге «Спорт» газеті?» деп сұрақ қояды маған. Мүмкін бала кездегі футболшы болсам деген арманымнан, болмаса мектепте жүргенде апайларымның шығарманы жақсы жазасың дегендерінің де әсері болған болар. Мүмкін «футболшы бола алмадым, соларды жазатын журналист болайын» деп ойлағандықтан шығар.  Әйтпесе, журналистік білімім де, бұл саладан алған тәжірибем де жоқ болатын,- дейді ол күліп. «Спорт» газетінде жүріп, журналистикаға машықтандым. Келесі жылы Қазақ мемлекеттік университетіне  оқуға түстім. З.Қабдолов, Т.Қожакеев, Н.Омашев, Б.Жақыпов, А.Шәріпов сынды ағалардан білім алдым. «Спорт» газетінде 1997 жылға дейін қызмет еттім. Ол жылдары бір  қиын кезеңдер еді ғой. Газетіміздің  қаржы, қағаз жоқтықтан, айлап, жарты жылдап шықпай қалатын кездері болды. Осындай жағдайлардан соң  мен телеви-дениеге ауыстым.

Иә, еңбек жолын «Спорт» газетінің тілшісі, жауапты хатшы  сияқты қызметтерден бастаған жерлесіміз кейіннен «Рахат», «31арна», «Хабар»,  Қазақстан Республиаксының Президентінің телерадиоке шенінде істеді. 2007-2012 жылдары Алматы облыстық «Жетісу» телеарнасының бас директоры болды. 2013 жылдан «Қазақстан» телеарнасында «Айтуға оңай» әлеуметтік-тұрмыстық ток-шоуын жүргізді.

— Бүгінде «Қарекет»  бағдарламасының жүргізушісімін. Бұл бағдарламаны орыс тілді бағдарламалардың көшірмесі деушілер де табылған. Мұндай бағдарлама еш жерде әлі болмаған. Негізі бұл бағдарлама ток-шоу журналистік зерттеу бағдарламасы. «Қарекеттің»   мақсаты — адамдардың түйінді  мәселесін көтеру, кейбір  мына өмірден баз кешкен пенделердің  қоғамға қажеттіктерін түсіндіре отырып, мәселелерін шешу үшін өздеріне қарекет жасату. Рас, «Айтуға оңай» бағдарламасы арқылы да талай игілікті істерді жасадық. Ал «Қарекетте» бұл істің арта түсетіні анық. Оның бағасын халық береді деп ойлаймын,- деген Бейсен Құранбеков.

Ол журналистикадағы ең жоғарғы сыйлық – Президент сыйлығын 35 жасында алыпты. БАҚ саласы бойынша ҚР Президенті сыйлығының иегері, ҚР Мәдениет қайраткері, «Нұрсұңқар» республикалық сыйлығының лауреаты, Журналистер Одағы сыйлығының лауреаты, халықаралық «ТЭФИ-Достастық» сыйлығының иегері, «Жылдың үздік тележурналисі», Астананың 10 жылдығы мерейтойлық медалінің, ҚР Тәуелсіздігі 20 жылдығы мерейтойлық медалінің, «Ерен еңбегі үшін» медалінің иегері деген марапаттары осылайша жалғасып кете береді.

Бейсен Құранбеков «Маған атақ керек емес. Ең жақсы атақ мен үшін — елдің ризашылығы,-деген болатын  бізбен әңгімесінде.

Иә, жерлесіміздің еңбегін халық бағалады деуге толық негіз бар. Оны ел-жұрттың  Бейсенге деген қарым-қатынасынан, құрметінен көруге  болады.

Осыдан бір-екі жыл бұрын ауданымыздағы Мәдениет үйінде болған іс-шараға Бейсен Құранбековтың да қатысқаны бар. Сырттан асықпай басып ішке енген Бейсенді көргенде залға жиналған қауым тұрып  қол соғып, қошемет көрсетті. «Көптің ішінен жарқ етіп көзге түсіп, жүзінен   ерекше нұр төгіліп тұратын адамдар болады. Мына бала да сондай   маңдайы жарқырап туған баланың бірі екен. Жүзінен ерекше нұр төгіліп тұр. Тіл-көзден аман болсын!» деген еді қатарлас отырған қария сонда.

— Бейсен бала кезінен-ақ қағілез, сөзге шешен. Кішкентайынан баланың балдырын емес, жүйелі сөйлейтін. Бұл жағынан ол атасы Жанысбек қарияға тартқан десем, артық айтқандық емес. Қария Кеңес үкіметі тұсында да ораза ұстап, намаз оқитын, дінге берілген жан болатын. Ауылдың үлкен-кішісі ол кісіні қатты сыйлап, алдынан қия өтпейтін, «Жаш аға» деп құрметтейтін. Құлағанның қасынан, жылағанның жанынан да бірінші табылатын осы Жанысбек аға болатын. Қызылжар ауылының іргетасын қалаған адам. Жарқыратып «Қызыл жұлдыз» орденін тағып жүретін еді жарықтық. Осындай ұлағатты адамның тәлім-тәрбиесін көрген бала жаман болмайды ғой. Бауырмалдығы да ерекше. Бауырмалдығы сол емес пе, ағасы Самайды емдетуге  талай жерге апарды, Тибетке дейін барды ғой,-деген еді Бөкен Рысбеков.

Иә, «Өлі риза болмай, тірі байымайды» деген. Бейсен мен бауырлары Самай ағасының атынан Қызылжар ауылында жыл да шахматтан жарыс өткізіп тұрады. Ал алдымыздағы жылдан бастап, мектеп оқушылары арасында Абай өлеңдерінен байқау ұйымдастыруды жоспарлап отыр екен.

— Несін жасырамыз, Бейсен Президентіміздің телерадиокешенінде істеп жүргенде, ауыл болып қуанып, мақтанатын едік, –деп сөзін жалғастырған Бейсен Құранбеков туралы ауылдас ағасы.

Мақтанарлық ұлың болса неге мақтанбасқа?

— Аға, тек сіздің  ауыл ғана емес, аудан болып, тіптен  кейбір облысымыздың азаматтары да Бейсенімізбен мақтанды, мақтанады,-дегім келді, алайда,  ол сөзді ағаға айтпадым, мақалама нақты мысалдармен  көрсеткенді жөн деп таптым.

Интернет желісін ақтарып отырып, Alashainasy.kz сайтында ол туралы оқырманның:

-Бейсен Құранбеков үлкенді де кішіні де сыйлайтын, жалпақ жұртқа жанашыр адамдардың бірі, бірегейі. Бейсен ағаны кездестірген жыл менің өмірімдегі ең елеулі жыл. Менің дүние танымымды, өмірге деген көзқарасымды түбегейлі өзгерткен адам. Осындай ағамның барын мақтан етемін. Қазақтың    маңдайына біткен дарабоздардың бірі. Ол кісі жайлы ұрпағымыз кітаптан окып отыратын болады,-деп жазса, Салтанат есімді сіңліміз «Қазақ даласында Бейсендей тұлғалар көбейе берсін. «Айтуға оңай» бағдарламасы ұлттық теледидарда ең маңызды бағдарламардың бірінші қатарында. Бейсендей ары таза, көңілі кең адамдардың осындай бағдарламаны жүргізуі  халық үшін өте маңызды» деп жазыпты.

Бейсен туралы белгілі журналист Марат Тоқашбаев:

-Бейсеннің мінезі қарапайым. Көкірек көтеру, танымал болды екем деп аспандай мақтану онда жоқ. Бағдарламада көтерілген тақырыптарды шеберлікпен аша алады. Түсірілім кезінде түрлі қиын сәттерден тапқырлықпен шығып кете береді. Эфирде өзіндік аурасымен, көркем қалпымен, жағымды даусымен, маскасыз жылы жүзімен көрерменін баурап алады,- депті риясыз көңілмен. Міне, осы жазбалардан-ақ Бейсен Құранбектің ел алдындағы беделін, абыройын көруге болады.

 «Жетісу» телеарнасында 2014 жылдан бері директор болып қызмет етіп келе жатқан ауданымыздың тумасы «Айтуға оңайдың», бүгінде «Қарекеттің» жүргізушісі Бейсен Құранбек — бүгінде екі баланың әкесі. Үйленерде жасалынған 10 қағиданы қабыл алып, бұлжытпай орындаған  асыл жары Гүлмира — апасының қас-қабағына қарап отырған ибалы келін, қамқор ана. «Тәрбие — тал бесіктен» деген,. Шәкәрмандай әжесінің, Бейсендей әкесі мен Гүлмирадай анасының тәлім-тәрбиесін көрген  балалары да «тәйт» дегізген емес. Отбасының бірлік-берекесі де осы бір сіз дескен сыйластықта, шәй деспеген татулықта, түсіністікте, бірін-бірі бағалауда жатса керек.

-Қазіргі жастарға көңіліңіз тола ма?- дегенмін кейіпкеріме сөз арасында.

-Неге толмасын?  Заманауи технологиясы дамыған, еркін елдің-еркін жастары ғой олар. Қазіргі жастарымызда ақыл да, білім де жетеді. Тек сол алдандыратын нәрсе көп болған соң ба, зерттеуге келгенде уақыттары аз болып жатады. Жалпы мақтануға тұратын жастарымыз көп,-деп ойлаймын деген ол.

«Қалтасында көк тиыны жоқ адам кедей емес. Нағыз кедей — арман-мұраты жоқ жан!» деп жазыпты кейіпкеріміз интернеттегі парақшасында.

Біз де, жерлестері, мақтан тұтатын кейіпкеріміздің  арман-мұратының  түгесілмеуін тіледік.

Сөз соңы: Бейсен Құранбеков туралы мақала дайындап отырып, интернет желілерінен ол туралы мақалаларды қарап шыққан болатынмын. «Сіз» деген сөзді  қолданып, бүгінде отбасылық бақытқа бөленіп жүрген жандардың бірі Бейсен Құранбектің отбасылық 10 қағидасы жастарымызға үлгі болар деген ниетпен және қажет еткендері пайдалансын деген оймен түгел көшіріп бастым. 

1) Сыйластық бірінші кезекте тұру керек. «Үйленген күннен бастап мені «сіз» дейсің» дедім. Бастапқыда «сіз» дегені құлаққа түрпідей естіліп, күлкіге көміліп қалғам. Отасқалы бері «сіз» деген сөз отбасымыздың татулығының тірегіне айналды. Достарымның әйелдері біреуі 5 жылдан соң, біреуі 8 жылдан соң, біреуі 10 жылдан кейін күйеулерін «сіз» дей бастады. Анасы әкесін «сіз» деп сыйлап тұрса, бала да әкесін құрметтейтінін түсінді;

2) Сенің ата-анаң — менің ата-анам, менің ата-анам — сенің ата-анаң. Балдызыма ақыл айтсам, туған қарындасыма айтқандай айтам, келіншегім қайнысына ұрысса,туған інісіне ұрысқандай ұрысады;

3) Қандай сыйлы қонақ келсе де, үйімізге ішімдік кіргізбейміз;

4) Балаларымызды мектепке дейін хан сияқты сыйлаймыз, мектеп кезінде шәкірт сияқты тәрбиелейміз, мектептен соң дос сияқты сырлас боламыз, бірақ ақыл айтпаймыз;

5) Ренжісіп қалсақ, 5 минуттан соң сөйлесеміз. «Жақсы адамның ашуы шәйі орамал кепкенше, жаман адамның ашуы басы жерге жеткенше». Біреуіміз қылт етсек, екіншіміз уақыт санап отырамыз;

6) Біздің үйде ер-азамат есеп бермейді, телефон соғып: «Қайда жүрсің? Қашан келесің?» деген сұрақ қойылмайды. Кейбір достарымның әйелдері телефонмен: «Қайда жүрсің қаңғырып?» деп жатқанын естігенде, телефоны болмаған біздің ата-бабалар не деген бақытты деп ойлаймын;

7) Ешқашан ажыраспаймыз. Маған әйел табылады, оған күйеу табылар, ал балаларға бөтен біреу әке-шеше бола алмайды. Күйеуінің бөтен біреуге басы айналып қалмайтынын білетін әйел бақытты;

8) Біздің үйде ағайын-туыс туралы өсек-аяң болмайды;

Қалған екі қағида айтылмайды. Ол жеке қарым-қатынасқа байланысты,-деп жазыпты ол. «Керек тастың ауырлығы жоқ» деген. Қажет деп тапсаңыз, өз өміріңізде пайдаланарсыз.

 Ләйлә ОҢАЛБАЕВА.