Зейнетақы жинақтарының лайықтылығы және ерікті зейнетақы жарналарының артықшылықтары

Ұдайы өзгеріп отыратын демографиялық құрылым, халықтың қартаюы және еңбек нарығының өзгеруі жағдайында лайықты қартаюды қамтамасыз ету мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі міндеттерінің біріне айналады. Сондықтан зейнетақылайықтылығының Қазақстанда, әсіресе зейнетақының ынтымақты бөлігінің үлесінің төмендеуі және жинақтаушы зейнетақы жүйесінің өсіп келе жатқан рөлі аясында маңызы арта түседі.

Лайықты зейнетақы табысы – бұл зейнеткерлікке шыққаннан кейін адамның әдеттегі өмір сүру сапасын елеулі қаржылық шектеулерсіз сақтауға мүмкіндік беретін төлем мөлшері. Халықаралық еңбек ұйымының (ХЕҰ) ұсынысы бойынша кірісті алмастыру коэффициенті (КАК) кемінде 40%-ды құрауы тиіс. КАК – зейнетақы төлемдерінің зейнеткерлікке шыққанға дейінгі табысқа қатынасы, яғни зейнетақы табысы еңбек табысын қаншалықты алмастырады. Қазақстанда бұл көрсеткіш қазір шамамен 41%-ды құрайды.

2) Адам зейнетақы табысының лайықтылығын өз бетінше қалай арттыра алады?

Зейнетақы табысының лайықтылығын келесі амалдармен арттыруға болады:

Сондай-ақ тұрақты міндетті зейнетақы жарналары есебінен қалыптасқан зейнетақы жинақтарының болашақта зейнетақы төлемдерінің сомасына оң әсер етуімен қатар, жалпы еңбек өтіліне байланысты мемлекеттік бюджеттен төленетін базалық зейнетақы мөлшеріне ықпалы бар. 1998 жылдан бастап еңбек өтілі тек нақты аударылған міндетті зейнетақы жарналарымен расталады. Қазір базалық зейнетақының ең төменгі мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейінің (КД) 70%-ын (жалпы еңбек өтілі 0-ден 10 жылға дейін), ал ең жоғарғысы 110%-ын (30 және одан да көп жыл өтілі бар) құрайды. 2027 жылға дейін ең жоғары базалық зейнетақы КД-ның 120%-на дейін ұлғайтылатын болады.

Осы шаралардың барлығы қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етіп қана қоймай, зейнеткерлік жаста тұтынудың, бос уақыттың және өмір сапасының әдеттегі деңгейін сақтауға мүмкіндік береді.

Ерікті зейнетақы жарналарын (ЕЗЖ) жеке және заңды тұлғалар аудара алады. Жеке тұлға өздері үшін және (немесе) жақындары үшін өз табысы есебінен, ал заңды тұлғалар – өз қызметкерлерінің және (немесе) үшінші тұлғалардың пайдасына қаражат салады.

Ерікті зейнетақы жарналарын екінші деңгейдегі банктер арқылы, сондай-ақ жұмыс берушіге өтініш беру жолымен аударуға болады. Соның негізінде жұмыс беруші жарналарды өтінім берушінің пайдасына БЖЗҚ-ға аударады.

Шарт жасасу және ЕЗЖ бойынша жеке зейнетақы шотын (ЖЗШ) ашу үшін БЖЗҚ кеңсесіне барудың қажеті жоқ. ЕЗЖ есепке алу үшін ЖЗШ-ға бірінші жарна түскен кезде автоматты түрде ашылады. ЕЗЖ есепке алу үшін ЖЗШ ашу өтінішсіз келесі тәртіппен жүзеге асырылады:

ЕЗЖ есебінен зейнетақы төлемдерін зейнеткерлік жасқа дейін – 50 жастан бастап алуға болады. Бұдан басқа, егер Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан  ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, олар мүгедек адамдарға, сондай-ақ Қазақстаннан тыс жерге тұрақты тұруға кеткен шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға беріледі.

ЕЗЖ есебінен төлемдер алу үшін өтініш БЖЗҚ-ға enpf.kz сайтындағы жеке кабинетте онлайн-форматта немесе БЖЗҚ мобильді қосымшасында, сондай-ақ Қордың кез келген бөлімшесінде беріледі.

Жарналардың барлық түрлері есебінен зейнетақы жинақтарының сомасын enpf.kz  сайтындағы жеке кабинетте 24/7 режимінде бақылауға мүмкіндік бар.

«БЖЗҚ» АҚ салымшының ерікті зейнетақы жарналарын аудару туралы уақтылы шешім қабылдауы өзінің зейнетақы капиталын едәуір толықтыруға және одан әрі жоғары төлемдер алуға көмектесетінін еске салады.

Зейнетақы жинақтары, оның ішінде ерікті зейнетақы жарналары бар адам қайтыс болған жағдайда, оның жинақтары Қазақстан заңнамасында белгіленген тәртіппен мұраға қалдырылады. Атап айтқанда, зейнетақы жинақтарын мұраға беру өсиет немесе заң бойынша жүзеге асырылады. Өсиет болмаған немесе ол бүкіл мұраның тағдырын анықтай алмаған кезде, сондай-ақ басқа жағдайларда заң бойынша мұрагерлік күшіне енеді.

Айта кету керек, азаматтар ерікті зейнетақы жарналарын (ЕЗЖ) өз қалауы бойынша төлейді, олардың мөлшері мен кезеңділігін дербес белгілейді. ЕЗЖ есебінен зейнетақы төлемдерін алу тәртібін алушы БЖЗҚ-ның зейнетақы ережелеріне сәйкес дербес айқындайды. Бұл – жарналардың осы түрінің артықшылықтарының бірі.

Өз жұмысшылары үшін ЕЗЖ төлейтін жұмыс берушілер салықтық жеңілдіктерге ие болады. Жұмыс берушінің қызметкердің пайдасына аударған ЕЗЖ жеке тұлғаның табысы ретінде қарастырылмайды, жұмыс беруші үшін мұндай шығыстар корпоративтік табыс салығын есептеу кезінде шегеруге жатады. Яғни, бұл жағдайда жұмыс беруші салық салу кезінде жеңілдіктер алады.

7) Ерікті зейнетақы жарналары инвестицияланады ма? Оларды инвестициялық портфельді басқарушығааударуға бола ма?

Ерікті зейнетақы жарналары, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналарының барлық түрлері инвестицияланады және салымшыларға табыс әкеледі. Жалпы зейнетақы активтерін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі басқарады. Алайда салымшылар зейнетақы жинақтарын инвестициялық портфельді басқарушыға (ИПБ) аударуға құқылы, олар кірістілік пен тәуекелдің әртүрлі деңгейлері бар түрлі инвестициялық стратегияларды ұсынады. Егер ИПБ-ға міндетті және міндетті кәсіптік зейнетақы жинақтарының 50%-на дейін аударуға рұқсат етілсе, ерікті зейнетақы жинақтарын ИПБ-ға толық беруге болады.

ИПБ-ға жинақтардың аударымы салымшының өтініші бойынша жүргізіледі, оны Қор сайтындағы жеке кабинетте немесе БЖЗҚ-ның кез келген филиалында электрондық форматта беруге болады. Инвестициялау нәтижелері бойынша басқарушы компанияны ауыстыруға мүмкіндік бар, бірақ жылына бір реттен жиі емес. Осылайша ЕЗЖ зейнетақы активтерін басқаруда тағы бір артықшылық береді.

Адекватность пенсионных накоплений и плюсы добровольных пенсионных взносов

«Актуальные вопросы о ЕНПФ»

     В условиях меняющейся демографической структуры, старения населения и трансформации рынка труда обеспечение достойной старости становится одной из ключевых задач социальной политики государства. Именно поэтому вопрос адекватности пенсии приобретает всё большую значимость в Казахстане, особенно на фоне снижения доли солидарной части пенсии и растущей роли накопительной пенсионной системы.

     Адекватный пенсионный доход — это размер выплат, позволяющий человеку после выхода на пенсию сохранять привычное качество жизни, не испытывая серьёзных финансовых ограничений. По рекомендации Международной организации труда (МОТ) коэффициент замещения дохода должен составлять не менее 40%. Коэффициент замещения – это отношение пенсионных выплат к заработку до выхода на пенсию, т.е. насколько пенсионный доход замещает трудовой доход. В Казахстане этот показатель сейчас порядка 41%.

     Повысить адекватность пенсионного дохода можно за счёт:

Кроме того, регулярные обязательные пенсионные взносы не только положительно сказываются на общей сумме пенсионных накоплений и впоследствии пенсионных выплат, но и влияют на размер базовой пенсии, выплачиваемой из государственного бюджета, которая зависит от общего трудового стажа. С 1998 года стаж подтверждается исключительно перечисленными обязательными пенсионными взносами. Сейчас минимальный размер базовой пенсии составляет 70% от прожиточного минимума (при общем трудовом стаже от 0 до 10 лет), а максимальный – 110% от ПМ (при стаже 30 и более лет).  До 2027 года максимальная базовая пенсия будет повышена до 120% от ПМ.

 Все данные меры позволяют не только обеспечить финансовую устойчивость, но и сохранить привычный уровень потребления, досуга и качества жизни в пенсионном возрасте.

        Добровольные пенсионные взносы (ДПВ) могут отчислять как физические, так и юридические лица. Физлица вносят средства за себя и (или) за своих близких за счет своего дохода, а юридические лица – в пользу своих сотрудников и (или) третьих лиц.

        Перечислять добровольные пенсионные взносы можно через банки второго уровня, а также путем подачи заявления работодателю, на основании которого он будет их переводить в ЕНПФ в пользу заявленного лица.

        Для заключения договора и открытия индивидуального пенсионного счета (ИПС) по ДПВ нет необходимости посещать офис ЕНПФ —  ИПС для учета ДПВ открывается автоматически при поступлении первого взноса. Открытие ИПС для учета ДПВ осуществляется в беззаявительном порядке на основании:

     списков физических лиц, представляемых агентами в ЕНПФ при перечислении ДПВ;

     поступившего в ЕНПФ первичного взноса от физического лица в свою пользу или в пользу третьего лица при перечислении ДПВ.

        Пенсионные выплаты за счет ДПВ можно начать получать до наступления пенсионного возраста – начиная с 50 лет. Кроме того, они предоставляются лицам с инвалидностью, а также выехавшим на постоянное место жительства за пределы Республики Казахстан иностранцам и лицам без гражданства, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

        Заявление на получение выплат за счет добровольных пенсионных взносов (ДПВ) подается в ЕНПФ: в онлайн-формате в личном кабинете на сайте enpf.kz или в мобильном приложении ЕНПФ, а также в любом подразделении Фонда.

        Сумму пенсионных накоплений за счет всех видов взносов легко контролировать в режиме 24/7 также в личном кабинете на сайте enpf.kz.

        АО «ЕНПФ» напоминает, что своевременное принятие вкладчиком решения о перечислении добровольных пенсионных взносов (ДВП) поможет существенно пополнить свой пенсионный капитал и в дальнейшем получать более высокие выплаты.

        В случае смерти лица, имеющего пенсионные накопления, в том числе за счет добровольных пенсионных взносов, то они наследуются в порядке, установленном законодательством Казахстана. В частности, наследование пенсионных накоплений осуществляется по завещанию или по закону. Когда завещание отсутствует либо определяет судьбу не всего наследства, а также в других случаях в силу вступает наследование по закону.

        Стоит отметить, что добровольные пенсионные взносы (ДПВ) граждане платят по собственной инициативе, самостоятельно устанавливая их размер и периодичность. Порядок получения пенсионных выплат за счет ДПВ также определяется получателем самостоятельно в соответствии с пенсионными правилами ЕНПФ. Это одно из преимуществ этого вида взносов.

       Работодатели, которые платят ДПВ за своих работников, получают налоговые преимущества. Перечисленные работодателем ДПВ в пользу работника не рассматриваются в качестве дохода физического лица, для работодателя такие расходы подлежат вычету при расчёте корпоративного подоходного налога. То есть работодатель в этом случае получает льготы при налогообложении.

      Добровольные пенсионные взносы также, как и все виды обязательных, инвестируются и приносят вкладчикам доход. По умолчанию пенсионными активами управляет Национальный Банк Республики Казахстан. Однако вкладчики имеют право на перевод пенсионных накоплений управляющим инвестиционным портфелем (УИП), которые предлагают различные инвестиционные стратегии с разным уровнем доходности и риска. И если обязательные и обязательные профессиональные пенсионные накопления можно перевести УИП до 50%, то добровольные пенсионные сбережения можно передать в управление в полном объеме.

       Перевод накоплений УИП происходит по заявлению вкладчика, которое можно подать в электронном формате в личном кабинете на сайте фонда или в любом филиале ЕНПФ. По результатам инвестирования можно менять управляющую компанию, но не чаще одного раза в год. Таким образом, участие в управлении пенсионными активами является еще одним плюсом ДПВ.

The adequacy of pension savings and the benefits of voluntary pension contributions

«Current questions about the UAPF»

In the context of a changing demographic structure, an aging population, and a transforming labor market, ensuring a dignified retirement is becoming a key objective of the state’s social policy. Therefore, the issue of pension adequacy is becoming increasingly important in Kazakhstan, especially given the declining share of the pay-as-you-go component of pensions and the growing role of the funded pension system.

An adequate pension income is the amount of benefits that allows a person to maintain their usual quality of life after retirement without experiencing significant financial constraints. The International Labor Organization (ILO) recommends that the income replacement rate be at least 40%. The replacement rate is the ratio of pension benefits to pre-retirement earnings, i.e., the extent to which pension income replaces earned income. In Kazakhstan, this figure is currently around 41%.

The adequacy of your pension income can be increased by:

Furthermore, regular compulsory pension contributions not only positively impact the total amount of pension savings and subsequent pension benefits, but also influence the amount of the basic pension paid from the state budget, which depends on total work experience. Since 1998, work experience has been confirmed exclusively by these compulsory pension contributions. Currently, the minimum basic pension is 70% of the subsistence minimum (for a total work experience of 0 to 10 years), and the maximum is 110% of the subsistence minimum (for 30 years or more of work experience). By 2027, the maximum basic pension will be increased to 120% of the subsistence minimum.

All these measures not only ensure financial stability but also maintain a familiar level of consumption, leisure, and quality of life in retirement.

Voluntary pension contributions (VPC) can be made by both individuals and legal entities. Individuals make contributions for themselves and/or their dependents from their income, while legal entities make contributions for their employees and/or third parties.

VPCs can be transferred through second-tier banks or by submitting an application to the employer, which will transfer the contributions to the UAPF for the declared individual.

To sign an agreement and open an Individual Pension Savings Account (IPSA) for VPC, there is no need to visit a UAPF office. An IPSA for VPC is opened automatically upon receipt of the first contribution. Opening an IPSA for VPC is done without an application based on:

— lists of individuals submitted by agents to UAPF when transferring VPC;

— an initial contribution received by UAPF from an individual for their own benefit or for the benefit of a third party when transferring VPC.

Pension benefits through VPC can be received before reaching retirement age, starting at age 50. They are also provided to individuals with disabilities, as well as foreigners and stateless persons who have permanently relocated outside the Republic of Kazakhstan, unless otherwise provided by the laws of the Republic of Kazakhstan and international treaties ratified by the Republic of Kazakhstan.

An application for benefits through voluntary pension contributions (VPC) can be submitted to the UAPF online in your personal account on the enpf.kz website or in the UAPF mobile app, as well as at any Fund branch.

You can easily monitor your pension savings from all types of contributions 24/7 in your personal account on the enpf.kz website.

UAPF JSC reminds you that a timely decision to make voluntary pension contributions (VPC) will help you significantly increase your pension capital and receive higher benefits in the future.

In the event of the death of an individual with pension savings, including those from voluntary pension contributions, they are inherited in accordance with the procedures established by Kazakhstani law. Specifically, pension savings are inherited by will or by law. In the absence of a will, or in the absence of a will, or in other cases, inheritance by law takes effect.

It’s worth noting that citizens pay voluntary pension contributions (VPC) voluntarily, determining their amount and frequency. The beneficiary also determines the procedure for receiving pension benefits from VPC in accordance with the UAPF pension rules. This is one of the advantages of this type of contribution.

Employers who pay VPC for their employees receive tax advantages. VPC payments made by the employer to the employee are not considered personal income; for the employer, such expenses are deductible when calculating corporate income tax. This means the employer receives tax benefits.

Voluntary pension contributions, like all compulsory contributions, are invested and generate income for contributors. By default, pension assets are managed by the National Bank of the Republic of Kazakhstan. However, contributors have the right to transfer their pension savings to investment portfolio managers (IPMs), which offer various investment strategies with varying levels of return and risk. While compulsory and compulsory occupational pension savings can be transferred to IPMs up to 50%, voluntary pension savings can be transferred to IPMs for management in full.

The transfer of IPM savings occurs upon the contributor’s application, which can be submitted electronically in their personal account on the fund’s website or at any UAPF branch. Based on investment results, the management company can be changed, but not more than once a year. Thus, participation in pension asset management is another advantage of VPCs.