АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМА

Қазақстан демографиялық қартаю дәуіріне аяқ басып келеді және ғасырдың орта тұсына қарай ол демографиялық қартаю деңгейі өте жоғары елдер санатына енеді: республика халқы санының 2050 жылдың соңына қарай 26,5 млн адамға дейін өсуі мүмкін екенін ескерсек, елдің әрбір алтыншы тұрғыны 60 жастан асады – егде жастағы адамдардың үлесі халықтың жалпы санының 18,8% құрайды.

Бұл ретте БЖЗҚ-дан зейнетақы төлемдерін алушылардың саны 2025 жылдан 2050 жылға дейінгі кезеңде 4 есеге артады — 520 мыңнан 2 млн-ға дейін. Бұл деректер «БЖЗҚ» АҚ (бұдан әрі – БЖЗҚ, Қор) жариялаған «2024 жылғы актуарлық есепте» (бұдан әрі – есеп) келтірілген. Онда Қазақстанның зейнетақы жүйесін одан әрі дамытуға байланысты кешенді актуарлық есептеулер мен болжамдардың нәтижелері көрсетілген.

Демографиялық өзгерістердің зейнетақымен қамсыздандыру жүйесіне салатын салмағы айтарлықтай. Сондықтан мемлекеттің маңызды міндеттерінің бірі – халықаралық стандарттарға сай келетін және лайықты зейнетақы төлемдерін қамтамасыз ететін зейнетақы жүйесін қалыптастыру. Жүйенің тиімділігі есепте талданып, болжанатын бірқатар көрсеткіштер бойынша бағаланады. Ұсынылған жылдық актуарлық есеп мемлекеттік органдар, сарапшылар және жалпы жұртшылық үшін маңызды деректер көзі саналады.

Демографиялық трендтер  

Есептің бірінші бөлімінде демографиялық өзгерістер және олардың зейнетақы жүйесіне әсері сипатталған. Есепте 2025 жылдың басындағы демографиялық жағдай және стохастикалық және детерминистік модельдерді қолдана отырып жасалған 2050 жылға дейінгі ұзақ мерзімді болжамдар келтірілген. Жалпы тенденциялар –өмір сүру ұзақтығы артады, туу деңгейі төмендейді – болжам бойынша 2050 жылға қарай халықтың құрылымындағы егде жастағы азаматтардың үлес салмағы өседі, ал еңбекке қабілетті халықтың саны азаяды. Бұл өзгерістер зейнетақы жүйесінің жинақтаушы компонентінің рөлін арттыруды талап етеді.

Қазақстан Республикасының зейнетақы жүйесі

Есептің екінші бөлімі Қазақстанның қолданыстағы көпдеңгейлі зейнетақы моделін сипаттауға, оны халықаралық рейтингтерде бағалауға, сондай-ақ барабар зейнетақы табысын қалыптастыру үшін зейнетақы жарналарының оңтайлы мөлшерлемелерін талдауға арналған. Республикада Қаржы нарығы мен жинақтаушы зейнетақы жүйесін қалыптастырудың бастауында тұрған сарапшылардың жүйені одан әрі жетілдіру жолдары туралы пікірлері келтірілген.

Зейнетақы ағындарына болжам

Үшінші бөлімде зейнетақы ағындарын модельдеу және болжау нәтижелері, атап айтқанда KazPRESTO кешенді актуарлық моделі және оның болжамды нәтижелері, демографияны, еңбек нарығын, міндетті зейнетақы жарналарының 10% есебінен зейнетақы төлемдерін модельдеу көрсетілген. Болжамды есептеулер жинақтаушы жүйедегі зейнетақы ағындарының ұзақмерзімді перспективада тұрақты өсуін көрсетеді. Сонымен қатар, жинақтарды мерзімінен бұрын пайдалану саясатын бақылау, жарналардың жүйелілік деңгейін арттыру, халықты зейнетақы жүйесімен қамту, сондай-ақ инвестициялық басқарудың тиімділігін арттыру қажеттілігіне, әсіресе нақты табыстылығы төмен болған кезде баса назар аударылады.

БЖЗҚ-ның жылдық актуарлық есебі – Қазақстанның зейнетақы жүйесін дамытудың ағымдағы жай-күйі мен ұзақмерзімді перспективаларын кешенді бағалауға мүмкіндік беретін маңызды құжат. Ондағы тұжырымдар зейнетақы жүйесінің тұрақтылығын және зейнетақы төлемдерінің лайықтылығын арттыруға бағытталған тиімді шешімдерді әзірлеу үшін негіз болады.

БЖЗҚ 2013 жылғы 22 тамызда «ГНПФ» ЖЗҚ» АҚ негізінде құрылды. БЖЗҚ құрылтайшысы және акционері – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің «Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті» ММ арқылы Қазақстан Республикасының Үкіметі. БЖЗҚ зейнетақы активтерін сенімгерлікпен басқаруды Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүзеге асырады. Зейнетақы заңнамасына сәйкес БЖЗҚ міндетті зейнетақы жарналарын, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналарын, міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын, ерікті зейнетақы жарналарын тартуды, сондай-ақ «Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде орналастырылған депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес депозиттерге міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйым аударған кепілдік берілген депозит бойынша кепілдік берілген өтемнің талап етілмеген сомасы есебінен қалыптастырылған ерікті зейнетақы жарналарын есепке алып, оның есебін жүргізеді, зейнетақы төлемдерін жүзеге асыруды қамтамасыз етеді. Сондай-ақ Қор нысаналы активтер мен нысаналы талаптарды есепке алуды, нысаналы жинақтау шоттарына нысаналы жинақтарды (НЖ) есепке алу мен есептеуді, НЖ төлемдерін оларды алушының банк шоттарына есептеуді, «Ұлттық қор – балаларға» бағдарламасы шеңберінде Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған тәртіппен НЖ қайтарымдарын есепке алуды жүзеге асырады (толығырақ www.enpf.kz сайтында).
Казахстан вступает в эпоху демографического старения и уже к середине века он войдёт в категорию стран с очень высоким уровнем демографической старости: при ожидаемом росте населения республики к концу 2050 года до 26,5 млн человек каждый шестой житель страны будет старше 60 лет — доля людей пожилого возраста составит 18,8% от общего объема населения.

При этом количество получателей пенсионных выплат из ЕНПФ увеличивается почти в 4 раза за период с 2025 по 2050 годы — с 520 тыс. до почти 2 млн человек. Эти данные приведены в «Годовом актуарномотчете за 2024 год» (далее – отчет), опубликованном АО «ЕНПФ» (далее – ЕНПФ, Фонд). В нем отражены результаты комплексных актуарных расчетов и прогнозов, связанных с дальнейшим развитием пенсионной системы Казахстана.

Демографические изменения создают серьёзные вызовы для системы пенсионного обеспечения. Именно поэтому одной важнейших задач государства является формирование пенсионной системы, отвечающей международным стандартам и обеспечивающей достойные пенсионные выплаты. Эффективность системы оценивается по целому ряду показателей, анализируемых и прогнозируемых в отчете.Представленный годовой актуарный отчет является важным источником данных для государственных органов, экспертов и широкой общественности.

Демографические тренды

В первом разделе отчета описаны демографические изменения и их влияние на пенсионную систему. В отчёте представлены демографическая ситуация на начало 2025 года и долгосрочные прогнозы до 2050 года, выполненные с применением стохастических и детерминистических моделей. Общие тренды таковы, что продолжительность жизни растет, уровень рождаемости снижается — по прогнозам, к 2050 г.повысится удельный вес пожилых граждан в структуре населения, тогда как численность трудоспособного населения будет сокращаться. Эти изменения требуютповышения роли накопительного компонентапенсионной системы.

Пенсионная система Республики Казахстан

Второй раздел отчета посвящён описаниюсуществующей многоуровневой пенсионной модели Казахстана, её оценке в международных рейтингах, а также анализу оптимальных ставок пенсионных взносов для формирования адекватного пенсионного дохода. Приведены мнения экспертов, стоявших у истоков формирования финансового рынка и накопительной пенсионной системы в республике, о путях дальнейшего совершенствования системы.

Прогнозирование пенсионных потоков

В третьем разделе представлены результаты моделирования и прогнозирования пенсионных потоков, в частности освещены комплексная актуарная модельKazPRESTO и ее прогнозные результаты, моделирование демографии, рынка труда, пенсионных выплат за счет 10% обязательных пенсионных взносов. Прогнозные расчёты показывают устойчивый рост пенсионных потоков в накопительной системе в долгосрочной перспективе. Вместе с тем акцентируетсявнимание на необходимости контроля за политикой досрочного использования накоплений, повышения уровня регулярности взносов, охвата населения пенсионной системой, а также повышения эффективности инвестиционного управления, особенно при невысокой реальной доходности.

Годовой актуарный отчет ЕНПФ является важнейшим документом, позволяющим комплексно оценить текущее состояние и долгосрочные перспективы развития пенсионной системы Казахстана. Полученные выводы служат основой для выработки эффективных решений, направленных на повышение устойчивости пенсионной системы и адекватности пенсионных выплат

ЕНПФ создан 22 августа 2013 года на базе АО «НПФ «ГНПФ». Учредителем и акционером ЕНПФ является Правительство Республики Казахстан в лице ГУ «Комитет государственного имущества и приватизации» Министерства финансов Республики Казахстан. Доверительное управление пенсионными активами ЕНПФ осуществляет Национальный Банк Республики Казахстан. В соответствии с пенсионным законодательством ЕНПФ осуществляет привлечение обязательных пенсионных взносов, обязательных пенсионных взносов работодателя, обязательных профессиональных пенсионных взносов, добровольных пенсионных взносов, а также зачисление и учет добровольных пенсионных взносов, сформированных за счет невостребованной суммы гарантийного возмещения по гарантируемому депозиту, перечисленной организацией, осуществляющей обязательное гарантирование депозитов, в соответствии с Законом Республики Казахстан «Об обязательном гарантировании депозитов, размещенных в банках второго уровня Республики Казахстан», обеспечивает осуществление пенсионных выплат. Также Фонд осуществляет учет целевых активов и целевых требований, учет и зачисление целевых накоплений (ЦН) на целевые накопительные счета, выплат ЦН их получателю на банковские счета, учет возвратов ЦН в порядке, определенном Правительством Республики Казахстан в рамках программы «Национальный фонд – детям». (Подробнее на www.enpf.kz).

UAPF presented its annual actuarial report for 2024

Kazakhstan is entering an era of demographic aging, and by mid-century, it will be classified as a country with a very high level of demographic aging: with the country’s population expected to grow to 26.5 million by the end of 2050, every sixth resident will be over 60 years old—the elderly will account for 18.8% of the total population.

At the same time, the number of UAPF pension recipients will increase almost fourfold between 2025 and 2050, from 520,000 to almost 2 million. These data are presented in the Annual Actuarial Report for 2024(hereinafter referred to as the Report), published by UAPF JSC (hereinafter referred to as the UAPF, or the Fund). It reflects the results of comprehensive actuarial calculations and forecasts related to the further development of Kazakhstan’s pension system.

Demographic changes pose serious challenges to the pension system. Therefore, one of the state’s most important tasks is to create a pension system that meets international standards and ensures adequate pension benefits. The system’s effectiveness is assessed based on a number of indicators, analyzed and forecasted in the report. This annual actuarial report is an important source of data for government agencies, experts, and the general public.

Demographic trends

The first section of the Report describes demographic changes and their impact on the pension system. It presents the demographic situation as of early 2025 and long-term forecasts to 2050, using stochastic and deterministic models. General trends indicate that life expectancy is increasing and the birth rate is declining. According to forecasts, by 2050, the proportion of elderly citizens in the population will increase, while the working-age population will decline. These changes require an increased role for the funded component of the pension system.

Pension system of the Republic of Kazakhstan

The second section of the report describes Kazakhstan’s existing multi-tier pension model, assesses it in international rankings, and analyzes optimal pension contribution rates for generating an adequate retirement income. It also presents the opinions of experts who pioneered the development of the financial market and the funded pension system in the country, and discusses ways to further improve the system.

Forecasting pension flows

The third section presents the results of pension flow modeling and forecasting, specifically covering the KazPRESTO integrated actuarial model and its forecast results, as well as modeling of demographics, the labor market, and pension benefits based on 10% compulsory pension contributions. The forecast calculations demonstrate sustainable growth in pension flows in the funded system over the long term. At the same time, attention is focused on the need to monitor the early withdrawal policy, improve contribution regularity, increase population coverage, and enhance investment management efficiency, especially given low real returns.

The UAPF Annual Actuarial Report is a crucial document for a comprehensive assessment of the current state and long-term development prospects of the pension system in Kazakhstan. The findings serve as the basis for developing effective solutions aimed at improving the sustainability of the pension system and the adequacy of pension benefits.

UAPF was founded on August 22, 2013 on the basis of GNPF APF JSC. The founder and shareholder of the UAPF is the Government of the Republic of Kazakhstan represented by the State Institution Committee of State Property and Privatization of the Ministry of Finance of the Republic of Kazakhstan. Trust management of UAPF pension assets is carried outby the National Bank of the Republic of Kazakhstan. In accordance with the pension legislation, the UAPF attracts compulsory pension contributions, employer’s compulsory pension contributions, compulsory occupational pension contributions, voluntary pension contributions, as well as carries out enrollment and accounting of voluntary pension contributions formed at the expense of the unclaimed amount of guaranteed compensation for the guaranteed deposit, transferred by the organization carrying out mandatory guarantee of deposits, in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan «On mandatory guarantee of deposits placed in second-tier banks of the Republic of Kazakhstan», ensures the implementation of pension benefits. The Fund also carries out accounting of target assets and target requirements, accounting and crediting of target savings (TS) to target savings accounts, payments of TS to their recipients in bank accounts, accounting for returns of TS in the manner determined by the Government of the Republic of Kazakhstan within the framework of the National Fund for Children program (More details at www.enpf.kz)