Басты бет Бас мақала Берік АСЫЛОВ, Бас прокурор: Жоғары қадағалау – абыройлы міндет
05.12.2024

Берік АСЫЛОВ, Бас прокурор: Жоғары қадағалау – абыройлы міндет

Жыл сайын 6 желтоқсанда елімізде Прокуратура күні атап өтеді. Өйткені 1991 жылы дәл осы күні Қазақстан Республикасының жоғары қадағалау органының жүйесі бекітілген еді. Тәуелсіздік жылдары прокуратура қоғамда заң мен құқықтық тәртіпті нығайтуда мемлекет тірегіне айналды. Биыл прокура­тура халықты әлеуметтік қорғау, жеке кәсіпкерлер мен инвесторлардың, экономикалық сектордағы азаматтар мен мемлекеттің мүддесін қорғау, заңсыз алынған активтерді мемлекетке қайтару, қылмыстық істерді тергеу, мемлекеттік айыптауды қолдау, құқықтық процестерді цифрландыру, халықаралық ынтымақтастық және басқа да бағыттарда заңдылықты күшейтуде жақсы нәтижелерге қол жеткізді. Кәсіби мереке қарсаңында еліміздің Бас прокуроры Берік Асыловпен сұхбаттасудың сәті түсіп, жоғары қадағалау органы жұмысының маңызды аспектілері тура­лы кеңінен сөз қозғадық.

Мемлекетіміздің прези­денттік басқару нысаны айқын­далды. Атап айтқанда, прокура­ту­раның Мемлекет басшысына тікелей бағынысты болатынын, оның басқа мемлекеттік органдардан тәуелсіздігін, сондай-ақ қада­ға­лау органдарының бірыңғай орталықтандырылған сатылай бағы­нысты жүйесін нақтылап бе­кіт­ті.
2022 жылы Республикалық референдумда Ата заңға өзгеріс енгізу арқылы қадағалау органы тарихына жаңа бетбұрыс жасалды. Жаңартылған Конституцияда Про­ку­ратура туралы заңға конс­титу­циялық мәртебе берілді.

278 млн теңге сомаға еңбекақы өндіріліп алынды. Сондай-ақ меншік туралы заңна­маның, қаржы заңнамасының, салық, кеден, бюджеттік қатынастар, табиғат қорғау заңнамаларының сақталуына қадағалау жүргіземіз. Көлік саласында 640 млн-нан аса сомаға мемлекет мүддесі қорғалды.
Қадағалау аясына әкімшілік құқық бұзушылық, азаматтық іс жүргізу, әкімшілік әділеті, азамат­тық істер бойынша сот шешімдерінің орындалуы жөніндегі істер кіреді. Қадағалау құралдары адамдардың өміріне және денсаулығына, елдің қауіпсіздігіне қатер төнген жағдайларда да жұмылдырылады.
Әлеуметтік-экономикалық салада құқықтық тәртіпті қамтамасыз етуде осылайша жүйелі қада­ға­лау қалыптасқан. Биыл про­­куратура актілері бойынша 287 мыңнан аса адамның конс­ти­туциялық құқығы қалпына келді, 1,5 млн-ға жуық жасөспірім қорғал­ды, оның ішінде алимент бойынша 4 млрд теңге өндіріліп алынды.
Әскерде заңдылық пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету бойынша жүйелі шаралар қабылданып жатыр. Прокурорлар 10 мыңнан аса әскери қызметші мен олардың отбасы мүшелерінің құқықтарын, оның ішінде медициналық көмек көрсету мәселелері, барлық тиесілі өтемақы мен жәрдемақының уақтылы төленуін қоса алғанда еңбек құқықтарын сақтау мәселе­лері бойынша қорғады.
Негізгі бағыттардың бірі – халық­аралық ынтымақтастық. Қыл­мыс­тық-құқықтық салада басқа елдермен өзара байланыса жұ­мыс істеу, қылмыстық қудалау мәсе­лелері бойынша шетелдерде мемлекеттің мүддесін білдіру – аса жауапты іс. Қазір прокурорлар шетелдік және халықаралық арбитраж­дарға қатысады, актив­тер­ді қайтаруға байланысты аза­мат­тық талаптар қояды. Бас прокуратура халықаралық шарттар жасау арқылы шет мемлекеттермен ынты­мақтастықтың құқықтық базасын қалыптастырады.
Жалпы, прокуратура жоғары қадағалау органы ретінде заңдылық, құқықтық тәртіп пен қылмыс­кер­лік­пен күрес мәселелерінде барлық мүдделі органды үйлестіру міндетін атқарады. Менің жетекшілігіммен Үйлестіру кеңесі отырыстарында қылмыстың алдын алу бойын­ша тиімді шаралар, есірткі бизнесіне, алаяқтық, отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл, жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз ету және басқа да қоғам үшін маңызды тақырыптарға қатысты өзекті мәселелер қаралды. Мен прокурорлар қызметінің негізгі салаларына ғана тоқталып отырмын, егер қадағалау саласының нақты бағыты туралы сұрағыңыз болса, жауап беруге дайынмын.

Прокурорлар мен соттар заң бұзушылықтар мен қателіктер азайғандықтан  тергеу органдарына істерді сирек қайтаратын болды. Атап айтқанда, осы жылы соттар – 433, өткен жылы 1 247 іс қайтарған, ал прокурорлар биыл – 614, былтыр 637 істі қайтарған.
Тағы да бір маңызды мәселеге тоқталып өтсем деймін. Адвокат­тар, жәбірленушілер, олардың қорғаушылары және қылмыстық процеске басқа да қатысушылар сотқа дейінгі тергеп-тексеруге тең дәрежеде қол жеткізу мүмкіндігіне ие болды. Қазіргі уақытта тергеу­шілер қылмыстық істің материал­дарына өздері ғана «қожайын» емес. «Жариялы сектор» порталын енгіздік, бұл арқылы қажетті процестік құжаттармен қашықтан танысуға және алуға болады.
Жүзеге асырылып жатқан жаңа өзге­ріс­тердің дұрыстығын Конституциялық сот растады. Биыл 29 мамырдағы шешімінде прокуратура қызметінің Конституцияда айқындалған барлық бағыты нақты қылмыстық процесте көрініс тап­қанын атап өтті.

Соттал­ған­дардан қатал қарау туралы келіп түскен кез келген хат-хабар азаптау­лар тұрғысынан ғана қаралады.
Кезекші прокурорлар мекемелерге күнделікті барып тұрады, жос­парсыз тексерулер, оның ішінде түнгі уақыттарда да жүргізеді. Сот­­тал­ғандардан анонимді сауал­­­нама алу практикасын енгіздік. Қылмыстық-атқару жүйесінің барлық 78 мекемесінде жаппай бейнебақылау орнатылған. Прокурорлар қашықтық режімде, шамамен, 40 мың бейнекамера жұмысына мониторинг жүргізеді. Электрондық өтініш беру терми­нал­дарының саны екі есе артты. Олар асханалар мен отрядтарда орналасқан. Қылмыстық-атқару жүйесінің мекемелерінде мұның 612-сі бар. Осынау жұмыс нәтижесінде биыл азаптау факті­лерін тіркеу бойынша істер 24-тен 5-ке азайды, мекемелерде азаптау­лар бойынша 17 адам сотталды.

Сонымен қатар қадаға­лау жұмысының жоғары сапасын қам­тамасыз етуге прокуратура қыз­меткерлерінің барлық буыны­ның терең тәжірибесі арқылы жинақ­талған бай тәжірибе ықпал етеді.
Қазіргі жастар алғыр, білімді, көптеген тілді меңгерген, ІТ-технологияларды жақсы игерген. Адам бойындағы бұл қасиет­тер құқық қорғау саласында да маңызды. Себебі жасанды интеллекті пайдалануға бай­ланысты жаңа қауіптер мен криминалдық қатерлердің туындап отырғанын көріп отырмыз және оларға жылдам, салмақты түрде ден қоя білу, заңдылықты қамтамасыз етуде инновациялық тәсілдерді жасап, енгізе білу қажет.
Осындай жоғары білікті кадр­лық құрам Әділетті Қазақ­стан­ның іргесін нығайта түсуге лайықты үлес қоса алады. Бұл еліміздің болашағы үшін страте­гия­лық маңызы бар мәселе және біздің тарапымыздан бұл тұр­ғыда жұмыстар жүргізіліп жатыр. Осындай жас мамандарды іріктеуді барынша қолға алып отырмыз. Бас прокуратураның академиясы қазіргі уақытта бастапқы даярлықты жүргізеді. Болашақ қызметкерлерімізді жұмыстың санқырлылығын ескере отырып, оларды қадағалау жұмысына жан-жақты үйретудеміз. Курстарды аяқтағаннан кейін олар қызметке дереу тағайындалып, өздерінің алғашқы шендеріне де ие болады.
Прокуратура жұмысы жеңіл емес, бұл жолда адам жинақы, қағи­датшыл, жауапкершілігі мол, шапшаң және икемді болуға тиіс. Прокуратура күні қарсаңында барлық жеке құрам мен прокуратура ардагерлеріне мықты денсаулық, толағай табыс және отбасына бақ-береке тілеймін!
– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен –
Орынбек ӨТЕМҰРАТ,
«Egemen Qazaqstan»

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

Этот сайт использует Akismet для борьбы со спамом. Узнайте, как обрабатываются ваши данные комментариев.

Оқи отырыңыз

    Цифрландырудағы ілгері жетістіктеріміз

                                                                                          …