Туған жер

Туған жер… бұл сөзді естігенде жүрегі сезімшіл, қиялы даланың ерке желіндей ұшқыр,  ойы мұхит тереңіндей тұңғиық адамның бойын  ерекше бір тәтті сезім билері сөзсіз.  Бұл сезім, менің ойымша, көбіне туған жерінен ұзап, алысқа  кете қоймайтын, бар  өмірін туған жерінде өткізуге құштар,  туған жері өзіне  Мысыр  шаһары қазақ  халқының бойында берік ұялаған.  Себебі, әр адамның туған жері — оның ата-бабасының өсіп-өнген,  өркендеген қасиетті  мекені.  Осы орайда М. Жұмабевтың  «Сүйемін» өлеңінен мысал ретінде  үзінді келтіре кеткенді жөн көрдім:

… Сағымы сайран құрады,

Бораны ұлып тұрады.

Қысы —  ақ кебін, жаз –сары, 

Орманы жоқ, шуы жоқ,

Тауы да жоқ, суы  жоқ 

Мәңгі өлік сахарасы,

Сарыарқа деген жерім бар,

Неге екенін білмеймін

Сол Арқамды сүйемін.

Ақын туған  жерін сүйеді, оны жанынан  артық көреді, туған жері үшін жанын қиюяға да әзір.  Оны туған жеріне сонша іңкәр еткен қандай ұлы күш?  Менің ойымша, ол, біріншіден, ата-баба шежіресі арқылы, ұлттық салт- дәстүр арқылы оның санасына сіңген  ұлы сезім болса, екіншіден, қазақ халқының бар жақсы  қасиетін бойына  жинақтаған  анасының ақ сүтімен  бойына дарыған ұлы қасиет.  Мен де Мағжан ақын сияқты,  әрбір қазақ сияқты өз жерімді сүйемін.  Туған жерімнің әрбір адамын қойып,  әрбір аңы,  әрбір өсімдігі,  тіпті, әрбір жәндігі  мен әрбір тасы  мен үшін ыстық.   Оның арайлап атқан әрбір таңы, алаулап атқан әрбір кеші мен үшін ыстық. Көк торғындай  көктемі,  ми қайнататын сарша тамызы,   жапырақтар жайраған қоңыр күзі,  ағаш–қурай сырға таққан  аппақ қысы ыстық.  Оның жаңбыры мен қары, дауылы мен ақ түтек бораны ыстық. Мағжан Сарыарқасын сүйсе, мен  Күреңбелімді, Жетісуымды, сол Жетісуда орын тепкен ауылым — туған жерім Қарашоқымды сүйемін.   Ауылымның аты ауылдан оңтүстік-батысқа қарай орналасқан,  айналасындағылардан  кәдімгідей биік Қарашоқы шоқысының  құрметіне қойылған. Қолымыз боста сыныптастарыммен, достарыммен талай рет барып, сол шоқының ұшар басына шығып,  айналаға көз жүгіртіп, туған жердің  сұлулығына талай тәнті болып, естен кетпес ерекше  сезімге бөленгенбіз.

Шоқының ұшар басы ең алдымен самал желімен қарсы алады.  Осы жерге жеткенше сәл тершіген бойың  тоңази бастайды. Дегенмен, уақыт өте келе күннің  қызуы денеңді балқытып,  оның үстіне көз алдыңа келген ғажайып сұлулық бәрін  ұмыттырып,  сені ерекше сезім билеп кетеді.  Күншығыс жаққа қарасаң,  Матай шыңы асқақтайды.  Одан әрі күрең денесін  алтын күнге қыздырып, шығысқа қарай созыла  түсіп Түлкілі тауы жатады. Қиыр оңтүстікте аспанмен таласып,  батысқа қарай көсіле түсіп  ақ басты алып Алатау манаурайды.  Одан сәл беріде Қапшағай  көлі аймен, күнге шағылысып, айнадай  жарқырайды. Батысында көз ұшына дейін мұнартып Шеңгелді жазығы созылады.  Солтүстігінде аласа шоқылары  моншақтай тізіліп ауылымның солтүстік жағындағы  қорғанындай болып, Архарлы тауы көзге  шалынады. Ал біздің  дәл астымызда, ұшар  басында біз тұрған шоқыдан солтүстік-шығысқа қарай  екі-үш шақырымдай  жерде  талтерекке көмкерілген ауылым жатады. Осындай ғажап сұлулыққа  тәнті болып,  әрқайсымыз үнсіз ғана қиялға батамыз.  Менің қиял қанатына  мініп,  қыран болып қалықтап,  ауылымның үстінен ұшып  өткім келеді.  Матайдың, Алатаудың асқар шыңдарына қонақтағым келеді.  Іленің ақ айдынында  шабақ болып жүзгім келеді.  Сәлден соң қиял әлемінен шығып, шын өмірге қайтып келеміз.  Енді бір-бірімізбен тіл қатысып: «Шіркін, осы шоқы басынан дельтопланмен ұшып көрсе», дейміз. «Шеңгелдіге  қанша  уақыт ұшар едік?  Сарыөзекке жете алар ма едік?» …     Осылайша әр нәрсені айтып тұрып, уақыттың біршама болғанын  байқамай да қалар едік.  Сәлден соң шоқы басында кешкен  тәтті сезімнен  арыла алмауылға қайтатынбыз.  Менің туған жерге деген  сүйіспеншілік осылай  сезімдердің бойымызда  мәңгі қалып қоюынан  қалыптасады ғой деймін.

Ә. Сәрсенбаев өзінің «Туған жер» атты өлеңінде :

Уа, туған жер, топырағыңнан жаралдым,

Алабыңнан арманыма  нәр алдым.

Тұнығыңнан жүзіп іштім сендегі

Алтын арай таңғы жұпар самалдың.

Сенен артық қасиет жоқ-ты жер тегі,

Сен ұрпақтың күліп атар ертеңі,

Тағдырыңды маған тапсыр Туған жер,

Көркейтуге міндеттімін мен сені, — деп  жерін сүйген әр азаматтың  атынан айтып тұр.  Туған жерімді көркейтуге мен де өз үлесімді қосып келемін.  Әр адам өзінің  туған жерін, өскен өлкесін көркейтсе, еліміздің көркейіп, кемеліне келген елдер қатарына  қосылары сөзсіз.

Сөз соңында туған жерге деген ыстық ықыласымды, ынтық сезімімді өз жүрегімнен шыққан  өлең жолдарымен қорытындыласам деймін:

Қарашоқым — алтын аймақ, туған жер,

Бала шақта гүл, көбелек қуған жер.

Сауат ашып осы жерде ұлы іске

Көппен бірге белді бекем буған жер.

Қайда жүрсең сен есімнен шықпайсың,

Мөлдіреген таңғы сезім шықтайсың.

Басқа біреу ұнатпасын, мейлі,

Мен үшін сен Мысыр – шоһарға ұқсайсың.

Батымбетов Рақымберді

Қарашоқы орта мектебі қазақ тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі